واکنش سنجی

 

تعریف واکنش : واکنش عبارتست از هر احساس, گفتار, رفتار و پنداری که در برخورد با عوامل و مسائل بیرونی و درونی از ما سر میزند.

همه رنجهای درونی ما ناشی از عادت به بد رفتاری, بد گفتاری, بد پنداری و بد احساسی است.

 

راه نجات از اين عادتها: واکنش سنجی

واكنش سنجي يعني پس از هر واكنش از خو بپرسيم:

 

آیا واکنش من در مقابل اين موضوع متناسب با آن بوده ؟

1 - بله :                                                                                       

آيا اين واكنش متناسب، توام با احساس محبت، امنيت وآرامش براي خودم و طرف مقابلم بوده؟

 1-1-  بله :                                                                                       

           خوشا به سعادتم             

2-1-  خير:  

1- 2 -1 - واكنشم كاملاً با موضوع متناسب بود. او به من آسيب زده بود ومن:

 حقش را كف دشتش گذاشتم.  

رويش را كم كردم.

آبرويش را بردم.

در واقع اين رفتارها هر چند كه متناسب با موضوع به نظر ميرسد ولي انتقامجويانه است و احساس حقارت را به مخاطب اعمال مي كند. مي توان در مقابل تحقير، تمسخر و توهين ديگران رفتاري نشان داد كه ايشان را متنبه كرد بدون اينكه انتقامجوئي كرده و ما نيز متقابلاً  آنها را تحقير، تمسخر وتوهين كنيم. مگر در موارد بسيار استثنائي كه بعد از تحمل بسيارلازم است كه به فرد انتقامجو تفهيم كنيم كه اگر در مقابلش صبوري مي كنيم از سر بي عرضگي و ناتواني نيست بلكه منتظريم كه او به خود آمده ومتوجه زشتي اعمالش بشود.

 

2- 2 -1 – او را تحقير، تمسخرو توهين نكردم ولي خودم به شدت احساس حقارت و اجحاف كردم. در اين حالت، من به او اجازه داده ام كه رفتاري نامناسب با شان من انجام دهد.

2 -  خیر: رفتارم متناسب با موضوع نبوده:

 

    بي اختيار به او پرخاش كردم يا بي اختيار همه توهين هاي او را پذيرفتم و حتي خودم هم با او همكاري كردم.

يا اصلا بدون اينكه به من ربط داشته باشد در مسئاله دخالت كردم.

           

مثال: واکنش شدید دختر خانمی نسبت به آقائی که در جستجوی راهی برای سرساعت خواباندن بچه اش بوده.

       این واکنش نامناسب بدلیل شرطی وي نسبت به بکن نکن پدر و مادرش بوده.

 

فواید واکنش سنجی و واکنش سازی

1-  با انصا ف رفتار کردن با خود و دیگران

2-  درک بهتر واقعیات

3-  بهبود روابط انسانی

4-  شناخت عمیق عصبیتها و رفع آنها

 

ریشه یابی واکنشهایمان :

1-  غرور سنجی: آیا رفتار من ناشی از زخم غرور بوده

1- غرور عقل و اراده و دانائی و توانائی

من فکر میکنم که همه چیز را بهتر از دیگران می فهمم پس هیچ کس نباید از من ایراد بگیرد ومن بايد عيب و ايراد همه را بگويم.

2- غروراهميت( خود بزرگ بینی )

من فکر میکنم که از همه یک سروگردن بلندترم و هیچ کس نباید بالاتر از من باشد. پس حق دارم هركس را كه فكر مي كند از من بالا تراست تحقير و تمسخر كرده و سر جايش بنشانم.

3- غرور خواستنی بودن

من فکر می کنم که آنقدر خواستنی و تو دل برو هستم که همه باید عاشقم شوند و اگر نشوند من خشمگین می شوم وحق دارم آنها را سرجايشان بنشانم.

4- غرور شجاعت

من فکر میکنم که از هیج جیز نباید بترسم و اگر بترسم با خودم بد میشوم و یا از ترسوها بیزارم وآنها را مسخره مي كنم.

5- غرور آزادی مطلق و یا بی نیازی

من فکر میکنم که هر کار که دلم خواست باید بکنم و هیچ کس حق ندارد به من اعتراض کند يا برايم تعيين تكليف كند.

یا من برای انجام کارهایم به هیچ کس نیاز ندارم پس اگر كسي خواست در كارهايم به من كمك كند عصباني شده و به او توهين مي كنم.

 

6- غرور درستی و سخاوت

من فکر میکنم که درستکارترین و عادل ترین و با سخاوت ترین فرد روی زمین هستم و اگر یک موقع خلاف آن از دستم در برود و یا سوء تفاهمی پیش آید واکنش نامناسب نشان میدهم .

2-  تضاد سنجی : واکنش من ناشی از کدام تضاد من بوده است .

 

  مثال : پدر ژان کریستف علیرغم اینکه پیانیست زبردستی بوده و در بین دخترهای طبقه اشراف خواهان زیادی داشته, با یک دختر فقیر و بی هنر ازدواج می کند و یک عمر خودش را سرزنش می کند و به همسرش سرکوفت میزند كه خيلي از تو بهترها همسر من مي شدند، و زندگی را به هر دویشان تلخ می کند.

 

3-  عناد سنجی : واکنش نامناسب من ناشی از کدام عناد بوده است؟ چه نسبت به خودم وچه نسبت به دیگری .

 

 مثال 1: به من پیشنهاد شرکت در یک کار سودآور میشود و من بدون تحقيق در مورد سودآوری و مفيد بودنش آن کار را رد میکنم و منافع خود را تخریب میکنم . ریشه این واکنش عناد بخود است .

 

مثال 2: دوست زرنگ و درس خوانم به من پیشنهاد می کند که با هم درس بخوانیم و من قبول نمی کنم .(عناد بخود )

 

مثال 3: کارنامه ام را گرفته ام و می بینیم از چند درس نمره تک گرفته ام ولی بازهم کارم اینست که فقط یا بخوابم و یا تلویزیون تماشا کنم (باز هم عناد بخود).

 

4-  عادت سنجی : آیا واکنش من ناشی از یک عادت بوده ؟

 مثال : اگر کسی سرمن داد بزند من ناخودآگاه یک داد بلندتر بر سر او می کشم و یا بر عکس از او وحشت کرده و حرفم یادم می رود و از خیر منفع خودم می گذرم .

5-  باور سنجی :آیا واکنش نامناسب من ناشی از یک باور غلط بوده ؟

 

مثال 1: در اثر تلقین و قضاوت اطرافیان  باورم از بچگی این بود که ریاضیاتم قوی است ولی انشایم خوب نیست به همین دلیل همیشه با درس انشا خیلی سرسری برخورد میکردم. ولی در سال چهارم دبیرستان یک روز تصمیم گرفتم با فکر و حوصله یک انشا بنویسم. با کمال تعجب دبیرم خیلی مرا تشویق کرد و از آن به بعد خیلی با علاقه انشا نوشتم .

 مثال 2: در سال اول دانشگاه دو واحد ادبیات داشتیم و استادمان یک موضوع انتخابی انشاء خواسته بود و انشای من جزء  سه چهار انشایی بود که با درجه سه ستاره جدا کرده بود تا سر کلاس بخوانیم .

حالا که خودشناسی میکنم متوجه میشوم که چقدر دوباره سنجی باورها ضروری است و لزوما" هر باوری که از بچگی به ما القاء شده درست نیست و باید آنرا زیر سوال ببریم .

 

6-  انگیزه سنجی : یعنی آیا واکنش من  دارای انگیزه سالمی بوده و یانه.

    البته به ندرت پیش می آید که انگیزه یک واکنش صد در صد عصبی باشد. چون انسان موجود تک انگیزه ای نیست و می تواند واکنش هایش مخلوطی از انگیزه های اصیل و عصبی باشد و کار ما اینست که از عصبی های آن کم کرده و به اصیل هایش بیفزاییم .

 

منشا عصبی : کلا میتوان منشا عصبی را ناشی از نفع شخصی, خودنمائی, جاه طلبی, سلطه جوئی, حسادت و غیره دانست .

 

منشا اصیل : مهر اصیل, نیاز به رشد و خلاقیت, نیاز به داد و ستد مهر و دوستی, نیاز به آموختن.

 

جدول واکنش سنجی و دوباره سنجی مشکلات

 

 

 

نمونه واکنش های غلط و عصبی وجايگزين براي آنها :

 

1-    بد و بیراه گفتن به دیگران هنگام رانندگی،  

واکنش جایگزین:   زمزمه کردن یک آهنگ با خود.

2- دلم میخواهد به کسی ابراز محبت کنم ولی بر زبانم جاری نمیشود،    واکنش جایگزین : تصویر ذهنی و تجسم خود در حال ابراز محبت.

3-عصبانی شدن در صف انتظار،

واکنش جایگزین:  بردن یک کتاب با خود و مطالعه آن

4-    چاپلوسی کردن از دیگری،

واکنش جایگزین:  حسن جوئی از خود و دیگران.

5-    بی برنامگی و بی هدفی،

 واکنش جایگزین:   تهیه دفترچه ساعتی تعیین هدف سالم و برنامه ریزی برای آن.  

6-    فرار از جمع و احساس غریبی در جمع،

واکنش جایگزین: تصویر ذهنی لذت بردن از جمع.

7-      نیاز مبرم به تنهائی،

 واکنش جایگزین:  کوشش در زیاد کردن معاشرت با دیگران.

8-      ترس از تنهائی،

واکنش جایگزین:  تدارک برنامه های جذاب و شادی آور برای ساعات تنهائی و کوشش در سپری کردن بعضی از ساعات در تنهائی.

9-      افسرده یا عصبانی شدن از تنهائی،

  واکنش جایگزین:  تدارک برنامه های جذاب و شادی آور برای ساعات تنهائی و کوشش در سپری کردن بعضی از ساعات در تنهائی.

10-      عصبانی شدن و داد و فریاد کردن از سرو صدای دیگران،

      واکنش جایگزین:  ترک محل پر سرو صدا یا درخواست از دیگران برای آرامش.

11- ترسیدن از حضور در یک صحنه دعوا و مرافعه،

  واکنش جایگزین:  تصویر ذهنی آرامش در این موارد.

12-                      ترس از فقرو بیکاری،

واکنش جایگزین:  کوشش برای برنامه ریزی برای کار و درآمد.

13- اضطراب شدید،

 واکنش جایگزین:  تلقین آرامش به خود و خودشناسی.

14-                     عدم تمرکز حواس،

واکنش جایگزین:  برنامه ریزی و تهیه دفترچه ساعتی.

15- بي تصمیمی،  واکنش جایگزین:  خودشناسی و یافتن تضادها.

16- مردم گریزی، واکنش جایگزین:  تلقین پنج پند و پنج واقعیت پنابه خود.

17- طعنه و عیب جوئی از دیگران،  واکنش جایگزین:  حسن جوئی و واکنش پیش ساخته محبت آمیز به دیگران.

18- ضعیف آزاری،  واکنش جایگزین:  حسن جوئی از خود و دیگران و ضعیف نوازی .

19- احساس ضعیف بودن،  واکنش جایگزین:  حسن جوئی از خود و دیگران و ضعیف نوازی.

20 – احساس تحمیل، واکنش جایگزین:  تمرین گفتن نه.

21- ترمز در برنامه ریزی،  واکنش جایگزین:   نوشتن فواید برنامه ریزی و مرور مکرر آن.

 

 

 

راه اصلاح واکنش ها :

         وقتي واكنشي نامتناسب با موضوع از ما سرمي زند مراحل زير را انجام دهيم:     

           

1-  نوشتن واکنش و احساس خودمان, به اضافه وقایعی که در یکی دو روز قبل از واکنش اتفاق افتاده.

2-  نوشتن معايب واکنش و ضررها و صدمه های آن.

 

3-  ازخود بپرسيم:  چه بهتر بود می گفتم / چه بهتر بودمیکردم.

 

واکنش مناسب برای جایگزینی را بنويسيم.

با  تمرین رفتار از پیش ساخته شده آن را جايگزين كنيم.

 

4-  نوشتن فواید واکنش جایگزین.

5-  خواندن مکرر فواید انجام رفتار جایگزین.

6-  تهیه یک جمله تلقینی و تکرار آن با خود و گذاردن یادآور روی میز تحریر, آینه دستشوئی و هر جای دیگر (بخصوص روی تلویزیون و کامپیوتر) یا روی تخنخواب.

 

مثال : من موجودی عزیز و محبوب  و محترم و شایسته رشد و پیشرفت هستم.

 

مثال : من در برخورد با ملامت، مخالفت، مچگيري، تحكم،  تحقير، تحميل ؛ ملايم، متين، مهربان، منطقي و متبسم  هستم.

 

 

7-  قرار دادن یک پاداش برای هر هفته که اقلا" پنج روز آن تمرین کرده ایم .

8-  قرار دادن یک پاداش خوب برای هنگامی که واکنش سالم بطور ناخودآگاه و اتوماتیک در ما عمل میکند.